Çocuklarda Ortodontik Tedavi

Çocuklarda ortodontik tedavi genel olarak 3’e ayrılabilir. Koruyucu ortodontik tedavi, önleyici ortodontik tedavi ve düzeltici ortodonti tedavisidir. Koruyucu ortodontik tedavi ; daha çok pedodonti uzmanlarının ilgilendiği bir alandır. Çünkü daha çok çocuklarda ortodontik tedavi problemlerine neden olabilecek süt dişlerini korumaya yönelik uygulamaları içerir. Bu alanda süt dişlerinde oluşan çürüklerin tedavisi ve erken süt dişi kayıplarından sonra alttan gelecek dişin yerini muhafaza eden ve çocuklarda ortodonti tedavisi uygulamalarından olan yer tutucu tedavileri yer almaktadır. Önleyici ortodonti tedavilerinde ise; eğer çocukta parmak emme, dil itme, ağız solunumu veya dilin anormal pozisyonu gibi olan durumlarda bu sorunlar önleyici apareyler kullanılarak durdurulmaya çalışılır ve ileride çocukta oluşabilecek ortodonti tedavisi gereksiniminin önüne geçilmesi amaçlanır. Düzeltici ortodontik uygulamalarında da, oluşmuş olan problemin tedavisine yönelik sabit ve hareketli ortodontik apareyler kullanarak tedaviler yapılmaktadır.

1. Genetik Faktörler: Ailelerden gelen genetik sebebiyle çocuklarda ortodontik tedavi ihtiyacına neden olan bozukluklar sıklıkla görülebilmektedir. Genetiğe bağlı olarak anne ve babadan gelen çapraz kalıtım da çocuklarda ortodontik sorunlara yol açmaktadır. Çapraz kalıtım; örneğin anneden daha kibar küçük çeneler çocuğa geçerken, babadan daha iri dişler geçebiliyor ve bu çocuğun dişlerinde çapraşıklığa neden olabiliyor. Bunun tam tersi de görülebilmektedir. Çocuk babadan daha geniş çene alabilirken, anneden daha küçük dişler alabiliyor ve bunun neticesinde de dişler arasında boşluklar oluşabiliyor.
2. Çocukların Çocukluk Çağında Kazandıkları Kötü Alışkanlıklar: Parmak emme alışkanlığı, uzun süre biberon ve emzik emme alışkanlığı, çocuğun agresif olması ve taklit nedeniyle alt çenenin ileriği problemi ve istemli veya istemsiz yoğun ağız solunumu çocuklarda ortodontik tedavi problemlerine yol açmaktadır.
3. Süt Diş Dizisinin Erken Kaybedilmesi ve Sonrasında Onarılmaması: Süt dişleri alttan gelecek dişler için yer rezervi sağlarlar. Dolayısıyla bir süt dişi zamanından erken kaybedilirse ve yerine de yer tutucu gibi uygulamalar yapılmaz ise diş harmonisi ve dizilimi bozulacaktır. Neticesinde de üst süte binmiş ve çapraşık dişler görülebilmektedir. Çocuklarda ortodontik tedavi problemlerine giren bu durumlarda erken müdahele son derece önemlidir.

Çocuklarda ortodontik tedavi ihtiyacının var mı yok mu bunu belirlemek için 7 yaşında ilk muayenesi yapılması gerekir. Ancak ideal tedavi yaşı 9-15 yaş arasıdır. Çünkü bu dönem büyümenin, gelişimin çok hızlı olduğu ve dişlerin şekillendirilmesinin en rahat yapılabildiği son derece önemli altın bir dönemdir. Büyüme ve gelişim döneminde alt ve üst çene arasındaki uyumsuzluklar daha kolay tedavi edilebilirler. Kızlarda yaklaşık 16-17 erkeklerde ise 17-18 yaşlarından sonra sadece sınırlı dişsel ve iskeletsel değişiklikler yapılabilmektedir. Bu yaşlardan sonra şiddetli iskeletsel bozukluklar ancak cerrahi müdahalelerle düzeltebilir.

1. Çocuklarda ortodontik tedavi üst veya alt çenenin daha ileride ve geride konumlandığı durumlarda
2. Üst çenenin aşırı dar olduğu, ön ve arka bölgede çapraz kapanış olduğu durumlarda
3. Parmak emme, tırnak yeme gibi alışkanlıkların varlığında
4. Dişlerde aşırı çapraşıklık olduğu durumlarda
5. Ağızdan solunum ve anormal yutkunma gibi durumlarda
6. Halk arasında fırlak diş, tavşan diş olarak bilinen durumlarda
7. Erken süt dişinin çekildiği durumlarda
8. Uzun süreli emzik, biberon kullanımı varsa ve buna bağlı olarak ön bölgede açık kapanış oluşturulduğu durumlarda

aileler mutlaka çocuklarını ortodontik olarak bir muayeneye götürmelidirler.

Açık kapanış, arka dişler birbirine temas ettiği sırada ön dişlerde hastalığın şiddetine göre bir açıklığın bulunmasıdır. Bu açıklık problemleri çeşitli pozisyonlarda olabilmektedir. Bazı durumlarda sadece dikey yönlü ön dişlerde açıklık bulunurken, bazı vakalarda bu açıklık yalnızca arka büyük azı dişlerin temas ettiği, onun önündeki dişlerin hepsinin arasında açıklığın olduğu açık kapanış (Open Bite) problemlerinle karşılaşılabilmektedir. Çocuklarda ortodontik tedavi uygulamalarında sık karşılaşılan durumlardan birisidir.

Açık Kapanış Probleminin Nedenleri:

1. Genetik faktörlere bağlı açık kapanış problemleri
2. Uzun süre parmak emme alışkanlığı
3. Tartışmalı bir konu olsa da dilin dişlerin arasına yoğun şekilde girmesi ve ayrıca dudak emme alışkanlığı
4. Bebeklikten kalan yanlış yutkunma. Bebekler yutkunurken dilleri damaklarının arasına girmektedir ve bu yutkunma şeklinin yoğun bir şekilde devam ettiği bireylerde açık kapanış problemi oluşabilir.
5. Rahat burun solunumu yapamayan kişilerde üst çenenin dar olması ve alt çenenin geriye doğru büyümesiyle yine açık kapanış sorunu görülebilmektedir.

Açık Kapanış Çeşitleri:

1. Yalancı Açık Kapanış: Süt dişlenme döneminden daimi dişlenme dönemine geçişte dişlerin sürme aşamasında oluşan açık kapanıştır.
2. Sadece Dişsel Sebepli Açık Kapanış: Çeneleri etkilemeyen, yalnızca dişler arasında oluşmuş, parmak emme gibi basit durumların sebep olduğu sadece dişleri ilgilendiren açık kapanış problemleridir.
3. İskeletsel Açık Kapanış: Çenelerin büyümesiyle dikey yön boyutlarının artmasıyla oluşmuş ileri seviyedeki açık kapanış sorunlarıdır.

Açık Kapanış Probleminin Tedavisi:

Açık kapanış probleminin tedavisi teşhise göre değişmektedir. Yalnızca dişsel seviyede bir açık kapanış var ise; sadece diş teli tedavisi ile ya da şeffaf plak (İnvisaling) tedavisi ile tedavi edilebilmektedir. Ya da problem nereden kaynaklanıyorsa o bölgelerde küçük mini vidalar kullanılarak fazla süren veya yetersiz süren dişlerin problemleri çözülebilmektedir. Ancak problem daha çok iskeletsel kaynaklı ise cerrahi ameliyatlarla bu problemler ortadan kaldırılmaktadır. Bu problemler dişsel müdahale edilebilecek sınırlardaysa ağız içerisinden veya dışarısından uygulanan apareylerle açık kapanış problemleri tedavi edilmektedir.

8-12 yaş arasında ki çocuklarda çenelerle ilgili problemlerde faz 1 ortodonti tedavileri uygulanmaktadır. Çocuklarda çene darlıklarının genişletilmesi, üst çenesi geride olan, alt çenesi ileride olan vakalar ya da bunun tam tersi problemin görüldüğü vakalar faz 1 ortodonti tedavisinin alanına girmektedir. 

Faz 1 çocuklarda ortodonti tedavisi fonksiyonel tedavi olarak ta adlandırılır. Bu tedavilerde amaçlanan bireylerin mevcut çene yapılarındaki problemlerin erken dönemde müdahale edilerek çözülmesidir.

Eğer Faz 1 tedavisi uygulanmadan ileri safhalarda yani 14-15 yaşlarında çeneleri ilgilendiren tedaviler yapılmak istenirse, bu sefer daha çok ortognatik cerrahi denilen ameliyatlar ve artı ortodontik tedaviler uygulamak gerekecektir.

Faz 1 çocuk ortodonti tedavisi daha sonra görülmesi muhtemel olan diş teli tedavilerinin hem süresini kısaltmakta hem de çene ilişkilerini düzenlediği için çocukların büyüme-gelişme dönemi esnasında daha özgüvenli olmalarını sağlamaktadır.

Ortodontide ilk muayene yaşı 7-8 yaşlarında olmalıdır. 7-8 yaşlarında yapılan muayene ile çocukların faz 1 ortodontik tedaviye ihtiyacı olup olmadığı ortodontis tarafından kolayca belirlenebilecektir.

Çocuklarda diş çapraşıklığı durumlarında ortodontik diş teli tedavisine başlanabilmesi için kanin dişleri denilen köpek dişlerinin sürmesi ve ağızda tam olarak tamamlanması gereklidir. Bu da çocuklarda diş teli tedavisinin 12-13 yaşları arasında başlanabileceği anlamına gelir. Bu yaşlarda köpek dişleri tam olarak tamamlanmış çocuklarda ortodonti uzmanları diş çapraşıklığı veya ayrık diş problemlerinde tedaviye başlanması için onay vermektedirler.

Şeffaf plak tedavileri 12-18 yaş aralığındaki çocuk ve ergen grupta ortodonti tedavilerinin telsiz olarak gerçekleştirildiği tedavilerdir. Çocuklarda  Şeffaf plaklarla telsiz ortodonti tedavisi ile dişsel çapraşıklıkların önlenmesi sağlanır. Çocukların gerek okul zamanlarında gerekse evde geçirdikleri zamanlarda plaklarını 14 günde 1 değiştirerek düzgün bir biçimde kullanmalarıyla birlikte çapraşıklık tedavilerinde çok iyi sonuçlar alınmaktadır. Eğer uygun kullanım süreleriyle ve hedeflendiği gibi kullanılırsa şeffaf plaklar ile çocuk grubunda da çok başarılı tedaviler yapılabilmektedir. Adalya Diş Polikliniği olarak çocuklarda ortodontik tedavi problemlerinde de şeffaf plak uygulamasını kullanmaktayız.

Ortodontide çocuklarda çene tedavileri çocukların çene yapılarına göre sınıflandırılabilmektedir. Üst çenesi geride olan çocukların tespiti yapıldıktan sonra yüz maskesi denilen üst çenenin ileri yönlü büyümesini arttıran bir uygulamayla tedavi gerçekleştirilir. Hem üst çenesi geride olan hem de açık kapanışı olan çocuklarda ise; alpa adı verilen alt çeneyi dik yönde yukarıya doğru yönlendiren ve üst çenenin öne doğru gelişimini arttıran bir aparey kullanılmaktadır.

Alt çenesi önde olan çocuklarda yine radyografik tekniklerle tespit edildikten sonra alt çene büyümesinin geriye doğru yönlendirildiği ve üst çenenin öne doğru büyümesine zaman tanınan çenelik adı verilen apareylerle çene problemi tedavi edilmektedir.

Çocuklarda parmak emmesi sonucunda yüzde 80 oranında dişlerde ve çenede bozukluklar görülebilir. Parmak emme şiddeti ve süresi çok olan çocuklarda bu durum daha fazla görülürken, parmak emme şiddeti hafif ve süresi az olan çocuklarda bu durum bazen görünmeyebilmektedir. Ama genelde üst dişlerde ayrılma, üst dişlerin ileri doğru gitmesi ve çenenin daralmasıyla sonuçlanan problemler ortaya çıkmaktadır.

Erken yaşta bunun tedavisi gerçekten çok önemlidir. Ebeveynlerin erken dönemde bu durumu fark etmesi ve diş hekimine başvurması durumunda bazı önleyici apareyler ağız içine uygulanmakta ve tedaviye başlanmaktadır. Burada en önemli olan çocuğun parmak emmemesi veya kısa bir süre içerisinde tedavi ihtiyacı doğmadan parmak emmeyi bırakmasıdır.